2022 και είναι μια ηλιόλουστη προπαραμονή της εορτής του Οσίου Νίκωνος. Η φίλη μου, Μαρία Γάββαρη, βλέποντας τον στολισμό και τις προετοιμασίες για τον εορτασμό του Πολιούχου της Σπάρτης αφήνει το μυαλό της να ταξιδέψει στο παρελθόν. Αποτυπώνοντας στο Διαδίκτυο σκέψεις και αναμνήσεις συνδέει τόσο ωραία και λιτά το χθες με το σήμερα που θεώρησα ότι είναι ότι καλύτερο μπορεί να ειπωθεί με αφορμή την μεγάλη θρησκευτική εορτή της Σπάρτης.

Σήμερα πίνω καφεδάκι ρεμβάζοντας στο πάρκο του ΟΤΕ. Κοιτάζω προς την εκκλησία του Πολιούχου μας και βλέπω ότι είναι στολισμένη με γιορτινά πολύχρωμα σημαιάκια λόγω της μεγάλης γιορτής που πλησιάζει: Του Οσίου και της πόλης μας.

Οι αναμνήσεις από το παρελθόν έρχονται χειμαρρώδεις επειδή γνωρίζουν πόση εκτίμηση τρέφω γι’ αυτές και πόσο τις χρειάζομαι.

Τα παλαιότερα χρόνια, ο καιρός ήταν αρκετά πιο χειμωνιάτικος απ’ ότι είναι τώρα. Έκανε περισσότερο κρύο και σχεδόν κάθε χρόνο ο Ταΰγετος πρωτοφορούσε τ’ άσπρα του εκείνη την ημέρα. Η πόλη μας γιόρταζε και βεβαίως εξακολουθεί να γιορτάζει.

Αποδίδουμε λοιπόν διαχρονικά τις δέουσες τιμές στον προστάτη Όσιο. Ανέκαθεν η μέρα αυτή ήταν ιδιαίτερη για όλους τους Σπαρτιάτες απανταχού της γης.

Νομίζω όμως ότι πριν από κάτι δεκαετίες η γιορτή ήταν περισσότερο μεγαλοπρεπής, πιο κατανυκτική και με έντονο τοπικό χαρακτήρα. Ο κόσμος δεν έφευγε για ψώνια σε άλλα μέρη και θεωρούσε ασέβεια το να μη παρευρεθεί στον εσπερινό την παραμονή ή στην λιτάνευση της εικόνας ανήμερα. Η πομπή ήταν πιο ογκώδης , η συμμετοχή όλων των φορέων της πόλεως αυθόρμητη και άτυπα επιβεβλημένη. Η διαδρομή της λιτανείας μεγαλύτερη και το πηγαίο θρησκευτικό συναίσθημα βαθύ. Οι δρόμοι γέμιζαν κόσμο από τους κατοίκους της Σπάρτης και των γύρω περιοχών. Δέος, ευλάβεια αλλά και χαρά για την γιορτή του τόπου μας. Ο κόσμος καλοντυμένος κυρίως με παλτό, που πρωτοέβγαιναν από τις ντουλάπες επειδή ξεκινούσε ο Χειμώνας.

Όλη η ατμόσφαιρα μύριζε καπνό από τα φουγάρα των αναμμένων ξυλόσομπων.

Αυτό συμβαίνει και σήμερα λόγω της ενεργειακής κρίσης. Γυρίσαμε πίσω.

Θυμάμαι να επιστρέφω στο σπίτι από τον εσπερινό της παραμονής, φορώντας σκουφάκι, κασκόλ, γάντια ενώ έκανα, απαραιτήτως, μία στάση στην γωνία Λυκούργου και Γκορτσολόγου , για να αγοράσω ένα χάρτινο χωνάκι με ψητά κάστανα από τον υπαίθριο καστανά.

Θυμάμαι επίσης τις συζητήσεις μεταξύ γνωστών και φίλων για τον αριθμό των Μητροπολιτών που επισκέφθηκαν την Σπάρτη και έλαβαν μέρος στην λιτανεία. Ήταν το θέμα που κυριαρχούσε στις παρέες!

Η μεγαλοπρεπής παρουσία τους και ο αριθμός συμμετοχής, έδιναν κύρος στην τοπική μας γιορτή. Τα βλέμματα του κόσμου ήταν στραμμένα επάνω τους κατά την διάρκεια της πομπής ενώ όλοι ρωτούσαν, για να μάθουν τον τόπο της Μητροπόλεως όπου διακονούσαν.

Επίσης ανήμερα του Οσίου Νίκωνος το απόγευμα, ο αείμνηστος μαέστρος Μιχάλης Μαχαίρας έδινε συναυλία στο χειμερινό σινεμά “Φλοράλ” παρουσιάζοντας την μικτή χορωδία του. Το ρεπερτόριο ήταν ανάλογο της ημέρας ενώ το αγαπημένο, σε όλους μας, τροπάριο του Λακεδαιμόνιου Οσίου, ακουγόταν δυνατά από το πολυπληθές ακροατήριο.

Σήμερα όλα έχουν ολίγον απλοποιηθεί και ελαφρώς απαξιωθεί. Βλέποντας λοιπόν την εκκλησία να φορά τα γιορτινά της και την αγαπημένη μεγάλη ξύλινη εικόνα να παίρνει την θέση της, δίπλα στην πόρτα του Ναού, για το ετήσιο λαϊκό προσκύνημα ένοιωσα τα δυνατά συναισθήματα που μας δένουν. Αυτά που, ως συμπολίτες, μας ενώνουν γι’αυτή την πόλη όπου γεννηθήκαμε, κατοικούμε, αγαπάμε και που μεθαύριο γιορτάζει.

Μαρία Γάββαρη, 24 Νοεμβρίου 2022

Κείμενο: Μαρία Γάββαρη | Φωτογραφίες: Πάνος Α. Παπαδολιάς

Ο Ιερός Ναός του Οσίου Νίκωνος γίνεται το επίκεντρο της πόλης τέτοια ημέρα

Ροδοπέταλα θα ράνουν την εικόνα του Οσίου κατά την έξοδό του από τον Ναό

Η Λιτάνευση της εικόνας του Οσίου Νίκωνος είναι από τις σημαντικές παραδόσεις της πόλης της Σπάρτης

Είναι από το 1893 και επί αρχιερατείας του Επισκόπου Μονεμβασίας και Σπάρτης Θεοκλήτου Μηνοπούλου (του και μετέπειτα Αρχιεπισκόπου Αθηνών) που ο εορτασμός κατέστη λαμπρότερος με πραγματοποίηση λιτανείας της ιεράς εικόνος του, ενώ υπήρξε μέριμνα στο να καταστεί η εορτή του αγίου αργία

Από το 1901 και με πρωτοβουλία του δημάρχου Σπάρτης Περικλέους Σαλβαρά η εορτή του Αγίου στις 26 Νοεμβρίου αποτελεί πλέον επίσημη τοπική αργία για την πόλη της Σπάρτης, η οποία μέχρι και σήμερα τιμά και εορτάζει με κάθε επισημότητα τον πολιούχο και προστάτη της Άγιο στον μεγαλοπρεπή ιερό ναό του Οσίου Νίκωνος.

Η πομπή που συνοδεύει την ιερή Εικόνα καταλήγει στην κεντρική πλατεία της Σπάρτης πριν επιστρέψει και πάλι στον Ναό

Το “τελετουργικό” περιλαμβάνει συνάντηση με την παρέα σε ένα καφέ της πόλης

Πάντα στα “μετόπισθεν” υπάρχουν κάποιοι που δουλεύουν

Από το εξωτερικό τοπικού σχολείου

Η μέρα είναι σίγουρα “βαρειά” γιατί τέτοια ημέρα, 26 Νοεμβρίου, γράφτηκε και η πιο σκοτεινή σελίδα της σύχρονης ιστορίας της Σπάρτης. Ο λόγος για την εκτέλεση των 118 Σπαρτιατών από τους Γερμανούς κατακτητές στο Μονοδένδρι. Το άγαλμα του γλύπτη Αρμακόλλα και το μνημείο στο πάρκο έναντι του Ναού του Οσίου Νίκωνος κρατά συνδεδεμένο το γεγονός με τον εορτασμό του Οσίου Νίκωνος